Kiedy cmentarz może zlikwidować grób?

Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami – jeżeli trzymać się ich literalnego brzmienia – cmentarz, tak naprawdę, nie może zlikwidować grobu, a może go – wykorzystać do ponownego chowania zwłok innej osoby. I to tylko pod pewnymi warunkami. Wynika to wprost z art. 7 ustawy z dnia 31.01.1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych, zgodnie z którym, grób może zostać użyty do ponownego chowania zwłok:

• po upływie 20 lat,
• jeżeli żadna osoba nie zgłosiła zastrzeżenia przeciw użyciu grobu do ponownego chowania oraz
  nie została uiszczona (ponowna, tj. po upływie ww. 20 lat) opłata (tzw. opłata prolongacyjna), przewidziana za pochowanie zwłok (wysokość tej opłaty dla cmentarzy komunalnych, określają akty wewnętrzne gminy – najczęściej uchwały rady gminy lub miasta).

Jeżeli zatem, jakakolwiek osoba, zgłosi zastrzeżenie przeciw użyciu danego grobu do ponownego chowania i ponownie uiści opłatę przewidzianą za pochowanie zwłok – wywoła to skutek na następne 20 lat (w tym okresie, grób nie będzie mógł zostać użyty do ponownego chowania innych zwłok lub jak określa się to potocznie – nie będzie mógł zostać zlikwidowany).

Jest jednak pewien wyjątek od powyższych zasad – nie znajdują one zastosowania do grobów murowanych przeznaczonych do pomieszczenia zwłok więcej niż jednej osoby, a także do chowania urn zawierających szczątki ludzkie powstałe w wyniku spopielenia zwłok (art. 7 ust. 3 ww. ustawy). Oznacza to, że – zarówno kilkuosobowe groby murowane, jak i groby przeznaczone do chowania urn – nie mogą być przez cmentarze przeznaczane do ponownego chowania zwłok po upływie 20 lat, nawet jeżeli nikt z rodziny nie zgłosi zastrzeżenia w tym zakresie i nie zostanie uiszczona ponowna opłata za pochowanie zwłok.1 Gminy nie są natomiast uprawnione do uchwalania przepisów, którymi nakładałyby obowiązek ponownego uiszczenia opłaty za pochówek, po upływie 20 lat, w odniesieniu do kilkuosobowych grobów murowanych oraz grobów przeznaczonych do chowania urn.2 Przepisy ustawy z dnia 31.01.1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych, zgodnie z którymi cmentarz – na określonych w nich warunkach – ma prawo do użycia grobu do ponownego chowania zwłok, znajdują zatem zastosowanie przede wszystkim do grobów ziemnych.

Niedozwolone jest również – zgodnie z art. 7 ust. 5 ww. ustawy – użycie grobu do ponownego chowania przez cmentarz, jeżeli grób ten ma wartość pamiątki historycznej (ze względu na swą dawność lub osoby, które są w nim pochowane albo zdarzenia, z którymi mają związek.

Z uwagi na fakt, iż opłaty za pochówek, są ustalane przez samorządy, w drodze uchwały rady miasta lub gminy – warto w tym miejscu również wspomnieć, że ww. organy nie mają prawa do zwiększenia ww. opłat, tylko z powodu zwiększenia kwoty zasiłku pogrzebowego (co nastąpi od 1 stycznia 2026 r., na podstawie oczekującej na wejście w życie ustawy z dnia 9.05.2025 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw).